Bài trả
lời Nguyễn Kim Quý của Tha'i Quang Anh
Trong bài phê phán “Pháp ngữ trong sách con gái của sông Hương” đăng trong báo [delete by recipient for want of verification], ông Kim Thanh Nguyễn Kim Quý chủ tâm làm một việc và muốn tỏ một thái độ.
1) Việc ông Kim Thanh làm, và làm
rất tỉ mỉ, là liệt kê những lỗi tiếng Pháp về chính tả, ngữ vựng, văn phạm,
dịch thuật v.v. trong bản dịch «Con gái của Sông Hương.» Tôi đồng ý phần nào
với bản liệt kê đó, và đồng ý dễ dàng vì đã có dịp đề cập với tác giả Dương Như
Nguyện về những lỗi tiếng Pháp đó, qua email khi tôi đọc qua tác phẩm «Sông
Hương» cách đây nhiều năm.
Những lỗi ấy, một phần hiển nhiên là
lỗi đánh máy, rất phổ biến trong việc viết lách và ấn loát, nhất là với bàn chữ
Mỹ không có dấu của tiếng Pháp, một phần là lỗi ngữ vựng và cú pháp rất bình
thường và dễ thông cảm đối với một nhà xuất bản ở bên Mỹ. Chính tác giả Dương
Như Nguyện cũng đã trung thực công nhận trước quần chúng là bà đã không thực
hành tiếng Pháp trong mấy mươi năm, và nhà xuất bản của bà là một nhà xuất bản
tự lực không có cơ sở vững chãi như các công ty khổng lồ của giới xuất bản Hoa
Kỳ. Tờ báo nào đó đú*ng đằng sau ông Kim Thành la.i bóp méo lời lẽ khiêm tốn của
bà cho rằng bà tự thú nhận đã đánh lừa nhà xuất bản (???). Kết tội một luật sư
là lừa đảo? Đối với tôi, đây quả thực là phỉ báng và công kích thiếu lương
thiện. Lý do vì sao mà tờ báo nầy thu` ghe't ba` Duong Như Nguyên như vậy, khi bà
không đi vào cộng đồng người Việt để hành nghề hay viết tiếng Việt?
Đây [cuo^'n tie^?u thuye^'t So^ng Huong] là một
bản dịch.
Và tôi cũng đã gợi ý là khi tái bản
quyển sách chỉ nên chử~a những lỗi đánh máy và chính tả mà thôi. Cứ giữ nguyên
những «lỗi» khác vì đó là một phần của cấu trúc nhân vật phản ánh một cách
sinh động không khí văn hóa của một giai đoạn lịch sử, và những nét tâm lý đặc
thù của nhân vật chính. Nếu sửa đổi thì đã vi phạm vào các cấu trúc và nguyên
tắc căn bản của nghệ thuật viết tiểu thuyết, vì như thế tức là sửa đổi luôn tâm
lý của hành động cũng như lời nói đặc thù của nhân vật. Phải để nguyên để giữ
cái duyên dáng của văn chương và nhân vật, không khác chi khi người Mỹ hay
người Anh nói tiếng Pháp bằng giọng Mỹ hay giọng Anh.
Thật ra ông Kim Thanh đã làm cái
việc mà một chuyên viên duyệt bản thảo của một nhà xuất bản đã phải làm. Các
nhà xuất bản đều có một nhiệm sở chuyên làm chuyện đó. Tất cả các bản thảo va` ca'c sa'ch in không ít thì nhiều đều có lỗi chính tả, ngữ vựng, trích dẫn, tư
liệu v.v, cho dù tác giả co' là...một viện sĩ! Ở thời đại của máy vi tính có chức
năng điều chỉnh bản văn, vấn đề trở thành hoàn toàn thứ yếu. Ở Pháp chẳng hạn,
các NXB có chút tầm vóc thường thuê sinh viên của 3 trường Cao Đẳng Sư Phạm
(gọi là Ulm, Sèvres, Fontenay) để làm « lecteur » chuyên duyệt lại bản thảo và
nhuận chính các nguồn tư liệu của các tác phẩm về văn chương hay về khoa học
nhân văn. Nếu không quá kén chọn thì họ thuê tiến sĩ hoặc sinh viên đang soạn
luận án. Ở Pháp vẫn luôn có sự phân biệt giữa hệ thống «trường lớn» [grandes e'coles] dành cho
sinh viên ưu tú đã vượt qua những cuộc thi tuyển gắt gao, và hệ thống Đại Học
sản xuất ra tiến sĩ, bị coi thường là ngã cụt vì bất cứ sinh viên nào có tú tài
cũng có thể ghi tên vào học . Vì thế từ 50 năm qua hệ thống Đại Học Pháp bị
khủng hoảng kinh niên …
Thật ra liệt kê các lỗi tiếng Pháp
trong sách «Con gái của Sông Hương» như ông Kim Thanh đã làm, ở cái thời buổi
của máy vi tính và Internet, chỉ cần một học sinh ở trình độ luyện thi tú tài
Pháp biết sử dụng chức năng chữa lỗi chính tả, lỗi ngữ vựng, văn phạm và luôn
cả cú pháp của Microsoft Word. Các tư liệu mà ông Kim Thanh viện dẫn đều có thể
tìm thấy trên Internet một cách dễ dàng và cấp tốc.
Vì thế
liệt kê lỗi tiếng Pháp để đánh giá học thức và khả năng và lương tâm của tác
giả cuo^'n "So^ng Huong" để cáo buộc bà có ý khinh thường độc giả như ông Kim Thanh đã làm, chẳng
những là một bắt bẻ nhỏ mọn mà còn là một điều bất xứng đầy ác ý, nhất là khi
ông thú nhận không hề đọc nguyên tác tiếng Anh. Người ta có thể hiểu và kính nể
ông Kim Thanh hơn nếu ông lưu ý về cái thiếu sót bất thường của nhà xuất bản, thay vì quay mũi dùi đến tác giả.
2) Kỳ thực chủ ý của ông Kim Thanh là đứng ra hài tội tác giả DNN. Thế mà, ông ta lại tự cho mình là một công tố viên nhân danh tri' thu'c và đạo đức. Tội gì? Tri thức gì và đạo đức gì?
Tội là đã «tỏ ra khoe khoang về cá
nhân và gia đình và nền văn học thu thập được của Pháp» [tri'ch O^ng Kim Thanh]. Chứng tích trưng bày
là … trong tác phẩm nhân vật chính đi học trường Marie Curie Saigon, trong
gia đình nói tiếng Pháp với cha mẹ, cu* ngụ tại Saint Germain des Près lúc 14 tuổi
v.v.), trong khi tiểu sử của tác giả có ghi rỏ bà là nữ sinh trường Trưng Vương
đã đoạt giải thường văn chương phụ nữ toàn quốc, le^~ Hai Bà Trưng năm 1975.
Lập luận, hay đúng hơn sự đánh lận
phi lý và thô tục như thế, một anh gánh nước cũng không làm. Thật có khác chi
đi cáo buộc tác giả Kim Dung là một ngụy quân tử, hay một tên tiểu xảo hư đốn
bởi vì ông đã nắn ra một cách tuyệt diệu nhân vật Nhạc Bất Quần trong pho «Tiếu Ngạo Giang Hồ» hay đã dựng ra một cách tài tình nhân vật Vi Tiểu Bảo trong
bộ Lộc Đỉnh Ký ! Ông Kim Thanh nghĩ thế nào nếu một ngưòi nào đó, mặc dù không
đọc luận án «La prison chez Stendhal» của ông (chi tiết về luận án nầy do
chính ông Kim Thanh tự quảng bá), nhưng la.i áp dụng thủ thuật mà ông đã sử dụng đối
với DNN, để quả quyết rằng ông [Kim Thanh] là một kẻ vô luân, đầy tham vọng nho nhen, háo
danh, gian dối từng mắc phải tù tội, bởi vì đó là đặc tính của Julien Sorel,
nhân vật tiêu biểu trong sự nghiệp văn chương của Stendhal!
Ông Kim Thanh còn biện minh rằng sở
dĩ ông cần phải ra tay viết bài phê phán như thế là «để giới trẻ tuổi hiểu là
Pháp văn chính thống không phải như thế». Ông ta làm như thể là giới trẻ chỉ
cần đọc một quyển tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh được dịch qua tiếng Việt, và
bài bình luận của ông Kim Thanh là đủ biết thế nào là Pháp Văn...chính thống!
Ông Kim Thanh cũng khẳng định muốn đem tri
thức chuyên môn của mình để góp tài liệu cho việc đánh giá quyển sách. Và cái
chuyên môn đó nó chuyên môn đến độ biến ông thành một con người nhỏ nhen, vô
cùng khắc nghiệt vo^ ly' đối với những cảm nhận hay những nhận thức có sắc thái khác biệt với ý của ông, y như những đầu óc giáo điều chuyên chế đối với những
người không cùng quan điểm, giống bè lũ nào đó đã làm gia'o điều cho cả một dân tộc?
Chẳng hạn: ông phê phán gắt gao tác
giả của quyển tiểu thuyết khi nói về khu Saint Germain des Près -- ta.i sao o^ng không nói
đến Tháp (Tour) Montparnasse (kỳ thực Tháp nầy chỉ được xây dựng từ 1969 và đến
1972 mới hoàn thành, và thuộc về quận 15 của Paris chứ không thuộc khu Saint
Germain), không nói đến Hôtel Voltaire nơi Baudelaire đã từng cư ngụ (va` la`m sao
ông Kim Thanh có thể quên đi tượng của Baudelaire nằm ngay cổng vào vườn
Luxembourg, đối diện với Lycée Montaigne, ở ranh giới của khu Saint Germain, có
khắc 4 câu thơ bất hủ của bài «Les phares»:
Car c’est vraiment Seigneur, le
meilleur témoignage
Que nous puissions donner de notre
dignité
Que cet ardent sanglot qui roule
d’âge en âge
Et vient mourir au bord de votre
éternité!
Nói một cách nôm na bình dân học vụ,
thì đọc giả ai cũng biết rằng cuốn tiểu thuyết So^ng Hương của Bà Dương Như
Nguyện không phải là sách hướng dẫn du lịch cho những người cần đến Paris, mà
phải tả hết tất cả danh lam thắng cảnh của thủ đô ánh sáng! Cuốn sách của ba` cũng không phải sách du lịch cho người Mỹ đến thăm sông Hương ở xứ Huế!
Tóm lại tôi không biết phải bất
bình, phẩn nộ trưóc những bắt be? phi lý, thô tục, và đầy ác ý của ông Kim Thanh
hay phải phì cười. Ít ra bài viết của ông cũng có một công dụng là giúp
giới trẻ hiểu thế nào là sự «phản bội của thức gia?» mà Julien Benda đã phân
tích một cách sâu sắc trong tác phẩm trứ danh «La Trahison des Clercs» (Sự
phản bội của thức giả). Benda tố cáo phong cách của các thức giả đã
chối bỏ quyền tự do phê phán của mình khi họ phục vụ cho một quyền lợi hay một
phe phái. Khi họ quan niệm rằng ưu tiên trên hết là phải làm cho phe mình
thắng cuộc cho dù phải ếm nhẹm đi những sai lầm và gian dối của phe ấy, thì chi'nh họ
đã phản bội lại cái thiên chức của bậc thức giả ma` ho. tu. xung cho chi'nh mi`nh.
Tôi đã nói ở trên về cuộc khủng
hoảng triền miên của hệ thống Đại Học Pháp và giá trị rất tương đối của bằng
tiến sĩ Pháp, nhưng dù cho là tiến sĩ của đại học Sorbonne, Trouville, Brives
la Gaillarde hay của đại học Yale, Sioux-City hay Oglalala ở Nebraska, có một
điều tối thiểu mà một người mang danh tiến sĩ phải tôn trọng, đó là khi đề cập
đến một vấn đề, phải tiên quyết truy ti`m và đối chiếu các nguồn tư liệu và không
được bóp méo những tư liệu đó.
Đại Học Oregon ở Hoa Kỳ phải chăng
là một trường hợp ngoại lệ? Và khi ông Kim Thanh muo^'n chỉ trích thái độ khoe
khoang, tự phụ và cái thứ tri thức dỏm, thi` tôi chỉ có thể đồng ý vo'i o^ng mà thôi. Nhưng khi o^ng chi? tri'ch tác giả «Con gái của Sông Hương,» tôi có cảm tưởng là ông Kim Thanh ở
trong tình trạng của một ông cụ mò mẩm tìm cái chìa khóa của mình ở chổ nó
không rớt xuống, với lý lẽ là chỉ có nơi đó có ánh sa'ng.
Tha'i Quang Anh 2009
